Tháng 4 năm 2025, một bước ngoặt yên ắng nhưng đầy ý nghĩa đã diễn ra. Chính phủ Việt Nam chính thức phê duyệt Báo cáo Chỉ số Phát triển Du lịch Bền vững 2024 – VTDI 2024, một công cụ được kỳ vọng sẽ thay đổi cách Việt Nam nhìn nhận và phát triển ngành du lịch trong tương lai.
Khởi đầu của VTDI lại bắt nguồn từ những con số tưởng chừng đã lỗi thời: Chỉ số Năng lực Cạnh tranh Du lịch (VTCI) từng sôi động năm 2019. VTCI, mô phỏng theo TTCI của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, đã giúp các tỉnh thành bước vào một “cuộc đua” thu hút du khách, với hơn 70 chỉ số đo lường hạ tầng, nhân lực, chính sách… Nhưng rồi đại dịch ập đến, kéo theo sự im lặng trên những cung đường du lịch, và cùng với đó là sự thức tỉnh: Chúng ta đã đo thiếu những điều quan trọng nhất – môi trường, cộng đồng, sự bền vững.
Khi thế giới dịch chuyển sang một hướng mới với chỉ số TTDI vào năm 2021 – nhấn mạnh đến phục hồi xanh và du lịch có trách nhiệm – Việt Nam cũng bắt đầu thai nghén cho một công cụ của riêng mình. VTDI ra đời từ chính khát vọng đó.
Một hành trình đồng lòng, vượt khỏi bảng xếp hạng
VTDI không phải sản phẩm của một tổ chức đơn lẻ. Đó là kết quả của sự chung tay giữa Cục Du lịch Quốc gia, Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân (Ban IV), Hội đồng Tư vấn Du lịch (TAB), cùng những chuyên gia quốc tế từ dự án Du lịch Thụy Sĩ vì Phát triển Bền vững của Du lịch Việt Nam (ST4SD).
Khác với VTCI, VTDI tập trung vào những khía cạnh từng bị xem nhẹ: môi trường, tác động xã hội, năng lượng tái tạo, và bản sắc địa phương. Trong lần thử nghiệm năm 2024, 30 tỉnh thành tiêu biểu được chọn để “đo sức khỏe” du lịch không chỉ bằng số lượt khách, mà bằng cả dấu chân họ để lại trên môi trường và cộng đồng.
Dù còn rất sớm để đánh giá toàn diện, bản báo cáo VTDI đầu tiên – sau khi được Chính phủ phê duyệt – đã mở ra hy vọng: rằng đây không chỉ là một bộ chỉ số, mà có thể là một nền tảng để Việt Nam hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050 và Chiến lược Du lịch 2030.
Dữ liệu không chỉ để đo, mà để dẫn đường
VTDI đang là công cụ hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách địa phương. Dựa trên các dữ liệu VTDI 2024, nhóm chuyên gia ST4SD đã xây dựng những báo cáo chính sách ban đầu cho ba tỉnh: Hà Giang, Đồng Tháp và Quảng Nam – như những mô hình thử nghiệm đầu tiên cho tiềm năng ứng dụng chỉ số này.
Ở Hà Giang, tương lai có thể mở ra với những homestay thân thiện môi trường, nơi năng lượng tái tạo thay thế than củi trên cao nguyên đá. Tại Đồng Tháp, những tour trà sen giữa đầm lộng gió Sa Đéc sẽ không chỉ hút khách mà còn góp phần bảo tồn vùng đất ngập nước. Còn ở Quảng Nam, một bản đồ số thông minh có thể giúp Hội An quản lý dòng khách du lịch và nâng cao trải nghiệm ở làng rau Trà Quế mà không làm tổn thương cộng đồng địa phương.
Từ những mô hình thử nghiệm của ST4SD, VTDI đang được kỳ vọng là chiếc la bàn để các địa phương hình dung được con đường bền vững phía trước.
Không chỉ là một chỉ số – mà là một cách kể chuyện mới
Ngay trong kỳ nghỉ lễ 30/4–1/5 vừa qua, VTDI đã bắt đầu cho thấy sức lan tỏa đầu tiên của mình. Nhiều tỉnh thành – từ Đà Nẵng, Quảng Ninh, Hà Nội đến Thừa Thiên-Huế – đã công bố kết quả xếp hạng VTDI như một công cụ truyền thông, một lời khẳng định rằng điểm đến của họ không chỉ đẹp, mà còn đang đi đúng hướng: bền vững, có trách nhiệm và hướng đến tương lai.
Câu chuyện ấy, nếu tiếp tục được kể đúng cách, sẽ dẫn dắt một xu hướng mới: từ tư duy “điểm đến cạnh tranh” sang một hành trình tập thể – nơi mỗi tỉnh, thành là một mảnh ghép của bức tranh chung mang tên “Du lịch Việt Nam Bền Vững”.
VTDI hiện tại vẫn còn rất non trẻ. Những tác động thực tế chưa thể thấy rõ. Nhưng nếu được triển khai đúng hướng, với sự đồng lòng của nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng, thì chỉ số này có thể trở thành ngọn hải đăng – soi đường cho ngành du lịch Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới: nơi mỗi chuyến đi không chỉ để đến, mà để giữ gìn.