TPHCM – Dự án ST4SD cùng ba dự án nhận tài trợ của chính phủ Thụy Sỹ đã giới thiệu những đóng góp nổi bật trong việc xây dựng nền kinh tế Việt Nam bền vững và bao trùm hơn tại Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh (GEFE) diễn ra từ ngày 21-23/10/2024 tại thành phố Hồ Chí Minh.
Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2050 và cam kết đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Theo Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, ngành du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xã hội và phát triển bền vững. Tuy nhiên, ngành du lịch Việt Nam đang đối mặt với thách thức kép về tăng trưởng và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng không.
Trong ba ngày diễn ra sự kiện, dự án ST4SD đã phối hợp tổ chức một loạt sự kiện nhằm tìm kiếm giải pháp cho những thách thức ở Việt Nam với sự tham gia các vị khách quý, bao gồm Đại sứ Thụy Sỹ tại Việt Nam Thomas Gass, Phó Trưởng Cơ quan Hợp tác Phát triển Andri Meier, đại diện lãnh đạo của Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân (Ban IV), và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tỉnh Hà Giang, Quảng Nam, và Đồng Tháp.
Trong phiên thảo luận cấp cao tại Gian hàng Quốc gia Thụy Sỹ bên lề sự kiện GEFE 2024, các khách mời và đội ngũ dự án ST4SD đã thảo luận về chiến lược giảm phát thải các bon trong ngành du lịch, vai trò của chính sách và khung pháp lý cũng như tầm quan trọng của quan hệ đối tác công-tư và đổi mới sáng tạo.
Phát triển du lịch bền vững tại Thụy Sỹ và bài học cho Việt Nam
Đại sứ Thomas Gass đã chia sẻ về khung chính sách và thực hành du lịch bền vững của Thụy Sỹ và những điều Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình này. Theo Ngài Đại sứ, cảnh quan thiên nhiên và di sản văn hóa của Thụy Sỹ là yếu tố cốt lõi tạo nên sức hấp dẫn du lịch; vì vậy, bảo vệ những tài nguyên này là yếu tố then chốt để thúc đẩy môi trường và ngành du lịch. “Tính bền vững là một trong các mục tiêu quan trọng trong khung chính sách. Chúng tôi muốn đảm bảo rằng sự phát triển của ngành du lịch không chỉ đạt tăng trưởng cao mà còn bảo tồn được những di sản thiên nhiên và văn hoá này,” Đại sứ chia sẻ.
Tại Thụy Sỹ, sáng kiến bền vững “Swisstainable” được ra mắt vào năm 2021. Các điểm đến du lịch, khách sạn và nhà hàng tham gia vào phát triển bền vững được công nhận với nhãn hiệu “Swisstainable”, giúp khách du lịch dễ dàng tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ bền vững hơn.
Đại sứ cho biết Việt Nam là một quốc gia với nhiều cảnh quan tuyệt đẹp và giàu di sản văn hóa. Nếu Việt Nam bảo tồn và phát triển được những điều quý giá này, ngành du lịch chắc chắn sẽ được hưởng lợi. Để phát triển du lịch bền vững đồng thời đảm bảo tăng trưởng kinh tế, Việt Nam nên thúc đẩy hợp tác công-tư trong các sáng kiến về xây dựng cơ sở hạ tầng thích ứng với biến đổi khí hậu và du lịch sinh thái, thúc đẩy các tiêu chuẩn về du lịch xanh hoặc triển khai các chứng chỉ du lịch bền vững cũng như nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và các sản phẩm du lịch.
TS. Sabine Mueller, giảng viên trường Đại học Khoa học Ứng dụng và Nghệ thuật Lucern (HSLU) và chuyên gia tư vấn của dự án ST4SD, cho biết Thụy Sỹ đang chuyển dần từ tiếp cận định lượng sang định tính để tính toán lượng các bon thải ra môi trường, đo lường hiệu quả, và qua đó đưa ra các tiêu chuẩn về bền vững riêng cho ngành du lịch. Bà gợi ý cần có cơ chế mua bán các bon để trung hòa các bon và có nguồn quỹ cho các dự án thực hiện tại địa phương và cho người dân.
Cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững
TS. Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Ban IV, cho biết Chính phủ Việt Nam đã hành động nhanh chóng để đạt được mức thải ròng bằng không vào năm 2050 như cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) nhưng Việt Nam vẫn đang thiếu lộ trình cụ thể, thiếu thông tin, và thiếu nguồn lực. Trong báo cáo về chuyển đổi xanh gửi Thủ tướng Chính phủ, Ban IV khuyến nghị một số giải pháp để tháo gỡ khó khăn, khúc mắc như chương trình tín dụng xanh tại các ngân hàng để doanh nghiệp có thể tiếp cận vay vốn; xây dựng tiêu chuẩn, tiêu chí về công trình xanh; và cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chứng chỉ xanh quốc tế.
“Để đạt được net zero cần hai cấp độ hành động: cấp độ chính phủ và cấp độ doanh nghiệp. Chính phủ cần có chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh và khuyến khích mô hình hợp tác công tư nhằm hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp biết có các nguồn lực hỗ trợ, các chỉ số đo lường để xây dựng công trình xanh, tour xanh và lợi ích khi chuyển đổi xanh, họ sẽ có tư duy chuyển đổi,” TS. Minh nói.
Là địa phương đầu tiên trên cả nước ban hành Bộ tiêu chí Du lịch xanh, Quảng Nam đang từng bước thực hiện chiến lược phát triển du lịch xanh với sự tham gia của các cấp chính quyền, cộng đồng du lịch, và người dân địa phương. Theo ông Văn Bá Sơn, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam, để doanh nghiệp địa phương chuyển đổi theo hướng bền vững còn khó khăn do doanh nghiệp nhỏ và chủ yếu chú trọng kinh doanh. Việc không có lộ trình và thiếu cơ chế đồng nhất để khuyến khích doanh nghiệp cũng khiến doanh nghiệp ngại chuyển đổi.
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tại Quảng Nam chủ động thực hành bền vững và tham gia vào chương trình chứng nhận xanh của tỉnh và quốc tế. Ông Sơn đánh giá cao cam kết và sự nỗ lực của khối tư nhân vì nhiều doanh nghiệp sẵn sàng dấn thân. Như tại Quảng Nam có nhà hàng The Field Hội An là đơn vị đầu tiên của Việt Nam được trao chứng nhận đạt chuẩn phát thải các bon thấp.
“Quảng Nam có cơ chế phát triển du lịch xanh nhưng vẫn cần có cơ chế bao trùm, mang tính quốc gia để doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi. Ngoài cơ chế, tôi nghĩ cần phân tích vai trò của khu vực công và khu vực tư và làm rõ các lợi ích cho doanh nghiệp khi thực hiện chuyển đổi xanh,” ông Sơn nhấn mạnh.
Trong khi đó, Đồng Tháp cũng có các hành động để thúc đẩy phát triển bền vững như đề án sản xuất tuần hoàn, đề án bảo tồn sếu đầu đỏ, đề án trồng cây gây rừng, và quy hoạch khu lịch sinh thái Gáo Giồng. Ông Lê Nhứt Lil, Chuyên viên phòng Quản lý Du lịch – Sở VHTTDL tỉnh Đồng Tháp, cho biết khó khăn nhất hiện nay là nhận thức của người dân và người làm du lịch khi doanh nghiệp du lịch ở tỉnh nhỏ lẻ và liên kết kém. Ông gợi ý có thể bắt đầu xây dựng làng du lịch Sa Đéc phát thải ròng bằng không và sau đó nhân rộng mô hình trên toàn tỉnh.
Về phía tỉnh Hà Giang, ông Nguyễn Hồng Hải, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Hà Giang, chia sẻ tỉnh đã quy hoạch 39 làng với lộ trình phát triển thành làng du lịch cộng đồng theo hướng bền vững. Nhờ sự hỗ trợ của chính phủ Thụy Sỹ, Hà Giang đã phát triển Làng Văn hóa du lịch cộng đồng Nậm Đăm (huyện Quản Bạ) và phát triển mô hình du lịch cộng đồng tại huyện Hoàng Su Phì. Ông Hải cũng đề xuất dự án hỗ trợ kỹ thuật về bảo vệ môi trường tại các làng du lịch cộng đồng gồm xử lý nước thải, rác thải; nâng cấp các tuyến đường nội bộ; và chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu ngành du lịch.
Tổng kết phiên thảo luận, ông Đỗ Quang Huy, Cán bộ Cao cấp Chương trình Quốc gia của Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO), nhắc lại về bốn điểm chính. Thứ nhất, cần có sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Bài học từ chính phủ Thụy Sỹ rất bổ ích khi phát triển du lịch sinh thái không phải là lựa chọn mà là chiến lược. Thứ hai, Việt Nam đang thiếu và cần xây dựng lộ trình cụ thể cho từng ngành nhằm giảm phát thải. Thứ ba, Việt Nam cần có cách tiếp cận hướng tới hành động ở cấp quốc gia, cấp tỉnh, và cấp doanh nghiệp. Ví dụ, tỉnh Quảng Nam giải quyết vấn đề quá tải du lịch và bảo tổn di sản. Tỉnh Hà Giang phát triển du lịch cộng đồng gắn với ứng phó với biến đổi khí hậu. Còn tỉnh Đồng Tháp hướng đến phát triển du lịch bảo tồn đa dạng sinh học. Ngoài khung chính sách ở cấp độ quốc gia, các tỉnh có thể chủ động xây dựng cơ chế, chính sách của tỉnh. Thứ tư, cần có sự hỗ trợ kỹ thuật của các bên. Thụy Sỹ cam kết hỗ trợ Việt Nam trong suốt thời gian và sẽ tiếp tục hỗ trợ triển khai chính sách thông qua đối thoại công tư, phát triển điểm đến và sản phẩm du lịch bền vững để Việt Nam thúc đẩy du lịch bền vững như Thụy Sỹ và các quốc gia khác.
Phiên thảo luận được tổ chức nhằm thúc đẩy sự hỗ trợ kỹ thuật của chính phủ Thụy Sỹ cho Việt Nam trong phát triển du lịch bền vững thông qua dự án ST4SD và nhấn mạnh vào các giải pháp giúp Việt Nam đạt mục tiêu net zero trong ngành du lịch mà vẫn đảm bảo tăng trưởng.